Kıbrıslı Rumların Kuzey Kıbrıs’ta bıraktığı mülkleri konusundaki taleplerine “Adil, hızlı ve etkin bir çare bulabilmek” amacıyla 2006 yılından beri faaliyet gösteren Taşınmaz Mal Komisyonu, altı yıllık dönem içinde sonuçlandırdığı başvurular için 121 milyon 544 bin 483 İngiliz Sterlini (yaklaşık 367 milyon TL)  tazminat ödenmesine karar verdi.

19 Haziran 2013 itibarıyla, Taşınmaz Mal Komisyonu’na toplam 5 bin 42 adet başvuru yapılırken, bunlardan 380 tanesi dostane çözüm yoluyla, 10 tanesi de duruşma yoluyla sonuçlandırıldı. Komisyon, şu ana kadar başvuranlara mallarının bedeli olarak ödenen tazminatlar dışında bir başvuru için iade, iki başvuru için takas ve tazminat, beş başvuru için de iade ve tazminat kararı verdi. Bir başvuru için çözümden sonra iade ve bir başvuruda da kısmi iade doğrultusunda karar verildi.

Haziran ayı sonunda çalışmalarına ara verecek olan Taşınmaz Mal Komisyonu’nun, Eylül ayı içinde yeniden çalışmalarına başlaması beklenirken, 2013 yılı sonuna kadarki süreçte çok sayıda dosyayı karara bağlaması bekleniyor.

8/2006 sayılı dosya

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından iç hukuk yolu olarak kabul edildikten sonra 2006 yılında Kıbrıslı Rumların akınına uğrayan Komisyon’un ilk çözüme kavuşturduğu başvuru, 8/2006 numaralı dosya oldu. Lefkoşa’da 8 bin 453 metrekarelik bir araziyle ilgili kararda TMK ile malın Rum sahibi 295 bin sterline anlaştı. 20 Haziran 2006 tarihinde çözüme kavuşturulan bu dosyanın ardından altı ay içerisinde 12 dosya daha çözüme ulaştırıldı. Bunların sekizi tazminatla sonuçlanırken, ikisi geri çekildi, üçü ise hem tazminat, hem de iade ile sonuçlandı.

Komisyona 2006 yılında toplam 100 başvuru yapılırken, ilerleyen yıllarda bunların 74’ü tamamlandı. Kıbrıslı Rum mülk sahiplerine ödenen tazminat ve kullanım kaybı 2 milyon 221 bin sterlin olarak kayıtlara girerken, 2007’de 197 başvurunun 95’i sonuçlandırıldı, ödenen para miktarı ise 3 milyon 147 bin sterlin oldu.

Başvurular azaldı

2008 ve 2009 Komisyon’a yönelik başvuruların iyice azaldığı yıllar olarak dikkat çekti. 2006’da  başvuru sayısı 76, tamamlanan dosya sayısı 43 olurken, ödenen tazminat ve kullanım kaybı miktarı 1 milyon 646 bin sterlinde kaldı.

2009’da başvuru sayısı 70, tamamlanan dosya sayısı 41 olurken, ödenen tazminat ve kullanım kaybı ise 31 milyon 47 bin sterline fırladı. Bu miktar, 2 milyon 749 bin metrekarelik alan için ödenirken, TMK’de varılan uzlaşma sonucunda 318 bin metrekarelik arazi de çözümden sonra kullanılmak üzere sahibine iade edildi.

2010’da Kıbrıslı Rum mal sahiplerine ödenen tazminat ise 12 milyon 724 bin sterlin oldu. 397 dosyayla artan başvurular için Komisyon yetkilileri zorlu mesailer yapmak zorunda kalırken, bunların 154’ü tamamlandı.

2011’de 1926 başvuru

Güney Kıbrıs’ın ekonomik krizin etkilerini iyice hissetmeye başladığı 2011 yılı ise Taşınmaz Mal Komisyonu’na başvuruların patlamasına neden oldu. 2011 yılında tam yüzde 485 oranında artan dosya sayısı bin 926 ile rekor sayıya ulaştı. 45 dosyanın tamamlandığı 2011 yılında Kıbrıslı Rum mal sahiplerine ödenen tazminat ve kullanım kaybı ise 12 milyon 980 bin 440 sterlin olarak açıklandı.

34 milyonluk tazminat

Başvuru sayısı açısından 2011’den geri kalmayan 2012 yılında komisyona bin 601 başvuru gelirken, bunların sadece 11’i sonuçlandı. Ancak, 2012’de geçmiş yıllara ait 132 dosya daha sonuçlandırılırken, bunların 107 tanesinde tazminata hükmedildi, 24 dosya geri çekildi, bir başvuruya ise satış izni verildi. Ödenen miktar ise diğer yıllardan çok daha yükseğe ulaşarak 33 milyon 952 bin 775 sterlin oldu.

2013 hızlı başladı

Taşınmaz Mal Komisyonu 2013’te de sıkı bir çalışma içinde göründü. 19 Haziran itibarıyla yapılan başvuru sayısı 677’ye çıkarken, bunlardan sadece biri sonuçlandırıldı. Ancak, geçmiş yıllarda yapılan başvuruları görüşmeye devam eden komisyon, altı aylık süre içinde ödenecek kullanım kaybı ve tazminat miktarını yaklaşık 24 milyon sterlin olarak belirledi. Komisyon bu süre içinde sonuçlandırdığı 91 dosyanın 82’si için tazminat ödenmesini karar bağlarken, dokuz dosya da geri çekildi.

“Tazminat ve takas yolu açılacak”

KKTC’de seçim sonrasına kadar görev yapacak olan şu anki hükümetin programında da TMK’ya vurgu yapılarak, komisyonun daha verimli hale gelmesi ile ilgili de çalışma başlatılacağı belirtildi.

Programda, Taşınmaz Mal Komisyonu aracılığıyla tazmin edilmiş gayrimenkullerin statüleriyle ilgili tapu kayıtlarının düzeltilmesi hususunda gerekli yasal düzenlemelerin yapılması için çalışma başlatılacağı kaydedilerek, kamu birimlerinde yürürlükteki mevzuata aykırı yapılan işlemler ile ilgili araştırma ve değerlendirme sonuçları dikkate alınarak uygulamaların iptal edilmesi veya durdurulmasının sağlanacağı bilgisi verildi.

Rum Yönetimi endişeli

Bu arada, Kıbrıslı Rumların, Güney’deki ekonomik kriz nedeniyle Kuzey Kıbrıs’ta kalan malları için Taşınmaz Mal Komisyonu’na (TMK) yaptıkları başvuruların son zamanlarda artış göstermesi, Rum Yönetimi yetkililerini endişelendiriyor.

Rum yetkililer, TMK’ya başvurmaların, kuzeydeki mallarını “haraç mezat satmaları” demek olduğu görüşünü savunarak, bunu yapanların Kıbrıs sorununa, “ulusal kabul edilebilir ve uzun vadeli yaşayabilir çözüm perspektifine büyük zarar verdiklerini” savundu.

Kıbrıslı Rum mal sahiplerinin KKTC’deki mallarını satma ve takas etme kişisel haklarını Kıbrıs sorunu çözülene kadar askıya alacak ve bugüne kadar bu yönde yapılan işlemleri yok sayacak bir yasal düzenleme yapılması için harekete geçen Rum yetkililer, bir yandan kitlesel başvurularını bütün yönleriyle derinlemesine inceleyecek bir partiler arası komisyon kurulmasına karar verirken, bir yandan da yasa çalışması başlattı.

“Rum’dan Rum’a dönemi”

Geçtiğimiz Mayıs ayı sonunda Rum Yönetimi Başkanı Nikos Anastasiadis başkanlığında toplanan siyasi parti başkanları TMK’ya başvurular konusunu geniş ölçekte ele alarak, kitlesel başvurularını bütün yönleriyle derinlemesine inceleyecek bir partiler arası komisyon kurulmasına karar verdi.

Partiler arası komisyonun, danışmanların da yardımıyla meseleyi inceleyeceği, başvuruların önünün alınması için yapılması gerekenlerle ilgili tavsiyelerini ya siyasi parti başkanları veya Rum Ulusal Konseyi’nin bir sonraki toplantısında sunacağı belirtildi.

Rum İçişleri Bakanı Sokratis Hasikos bu gelişmelere paralel olarak, Rumların KKTC’deki eski malları için Taşınmaz Mal Komisyonu’na (TMK) başvurmalarını engellemek maksadıyla, bu malların Rumlar arasında alım-satımını serbest bırakan bir yasa tasarısı hazırladı. Yasa tasarısında, bu kategorideki mal alım satımları, devir vergisi veya herhangi başka bir harçtan muaf tutuluyor.

Konuyla ilgili haberlerde, Rumların gittikçe daha geniş kitleler halinde TMK’ya başvurmaları karşısında  başı ağrıyan Rum Yönetimi’nin yoğun endişe içerisinde olduğu, Hasikos’un hazırladığı yasa tasarısının, bu “tehlike” karşısında, Rumların ekonomik kriz nedeniyle KKTC’deki eski mallarını alternatif çözüm görerek nihayetinde Türkiye’ye satmaları tehlikesini engellemek amacını taşıdığı savunuldu.

Bu tasarının, kuzeydeki eski malların Rum’dan-Rum’a satışına olanak tanıyacağını, bu satışlar sırasında hiçbir devir v.b. vergi veya harç alınmayacağını belirten Hasikos özetle şunları söyledi:

“Komşularının, aile fertlerinin, arkadaşlarının veya ihtiyacı olan başka Rumların mallarını alıp bugün ihtiyaç duydukları parayı vermesini kolaylaştırmayı hedefliyoruz. Ancak, satıcının istemesi halinde parasını ve faizini ödemek şartıyla malını geri alması olanağı da tanınacak. Bu, Kıbrıslı Rumların mallarını cüzi paralar karşılığında işgal bölgelerinin komisyonuna satmalarını engelleme-caydırma tedbiridir.”

Maraş konusu beklemede

KKTC Taşınmaz Mal Komisyonu, Yüksek Mahkeme ve Temyiz Mahkemesi’nin beklemede olduklarını ve bunların Maraş’la ilgili davaları “dondurduklarını” ileri süren Politis gazetesi ise Yüksek Mahkemenin bu çerçevede, Maraş kökenli Andreas Lordos’la ilgili davanın kararını önümüzdeki Eylül ayına kaydırdığını öne sürdü.

Temyiz mahkemesinin de Maraş’la ilgili başka bir davada aynı şeyi yaptığını ileri süren gazete, iki mahkemenin de Taşınmaz Mal Komisyonu’yla birlikte 28 Haziran’da yaz tatiline gireceklerini ve Eylül ayında yeniden açılacaklarını ekledi.

TMK Neden Kuruldu?

Taşınmaz Mal Komisyonu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin “Xenides-Arestis v. Turkey” davasında vermiş olduğu hükümler uyarınca, Taşınmaz Mal Yasası (67/2005 sayılı Yasa) tahtında kuruldu. Alınan bu tedbirin amacı, Kuzey Kıbrıs'ta bulunan mallarla ilgili talepler için etkin bir iç hukuk yolu oluşturmak olarak belirlendi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Türkiye aleyhine açılan Demopoulos ve Diğerleri davasının kabul edilebilirliğine ilişkin almış olduğu 1 Mart 2010 tarihli kararda, 67/2005 sayılı Yasanın etkin bir hukuki çare sunduğunu belirterek, başvuranların şikayetlerini iç hukuk yolunun tüketilmediği gerekçesiyle reddetti.

Yüksek Adliye Kurulu'nun Cumhurbaşkanı tarafından önerilen kişiler arasından atadığı Başkan, Başkan Yardımcısı ve üyelerinin göreve başlaması ile 17 Mart 2006 tarihinde faaliyete geçen Taşınmaz Mal Komisyonu 67/2005 sayılı yasanın öngördüğü şekilde yeniden oluşturuldu.

Taşınmaz Mal Komisyonu’nun 7 Yıllık Performansı

* Başvuru sayısı: 5042 
* Tamamlanan dosya sayısı: 511
* Ödenen tazminat ve kullanım kaybı: £121,544,483 (366,401,776 TL)
* Sonuçlanan başvuruların alanı: 14,130,626 m2

Yıllara göre başvuru sayısı ve tamamlanan dosya sayısı

Yıl  Başvuru Sayısı  Biten Dosya
2006  100  74
2007  197  95
2008  76  43
2009  70  41
2010  397  154
2011  1926  92
2012  1601  11
2013  677  1
TOPLAM 5042  511

Xxxxxxxxxxx

Yıllara göre ödenen tazminat ve kullanım kaybı

Yıl  Ödenen*
2006  2,221,000
2007  3,147,000
2008  1,646,600
2009  31,047,000
2010  12,724,900
2011  12,980,440
2012  33,952,775
2013  23,824,768
TOPLAM  121,544,483

* Sterlin

Sonuçlanan Başvuruların Sayısı ve Sonucu    

TMK’NIN KARARI  2006  2007  2008  2009  2010  2011  2012  2013  TOPLAM
                 
Tazminat    8  18  18  34  51  60  107  82  378
Çözümden Sonra İade  --  1  --  --  --  --  --  --  1
Geri Çekilen    2  5  12  3--  11  27  24  9  120
Tazminat ve Takas  --  2  --  --  --  --  --  --  2
Tazminat ve İade  3  --  --  1  1  --  --  --  5
İade    --  --  --  --  1  --  --  --  1
Ret    --  --  --  2  --  --  --  --  2
Kısmi İade    --  --  --  1  --  --  --  --  1
Satış İzni Verilen  --  --  --  --  --  --  1  --  1
SONUÇLANAN DOSYA  13  26  30  68  64  87  132  91  511

Sonuçlanan Başvuruların Alanı (m2)

Yıllar  2006  2007  2008  2009  2010  2011  2012  2013  TOPLAM
                 
Tazminat  264,045  117,545  221,544  2,728,358  1,195,801   957,784  1,930,506   942,431  8,358,014
İade  41,627  --  --  317,779  79,951  --  --  --  439,357
Çözümden Sonra İade  --  6,151  --  --  --  --  --  --  6,151
Tazminat ve Takas  --  1,196,739  --  --  --  --  --  --  1,196,739
Geri Çekilen  8,79  128,391  52,518  803,729  131,216  1,115,659   665,674  125,174  3,031,151
İspat Edilmeyen  40,388  --  1,75  16,76  94,343  116,992  204,796  360,357  835,386
Reddedilen  --  --  --  216,354  --  --  --  --  216,354
Satış İzni Verilen  --  --  --  --  --  --  47,474  --  47.474
TOPLAM  354,85  1,448,826  275,812  4,082,980   1,501,311   2,190,435   2,848,450   1,427,962   14,130,626

Kıbrıs