“Bu sistemi kabul eden anneler ve babalar kaç tane üvey ya da gerçek çocuğumuz var?”

“Yasaya göre 2 yılda bir denetim yapılması gerekir. Ne zaman hangi açıdan denetim yapıldı?”

 “Bir mevcut sistemde vericiden (Donör) alınan bir üreme hücresinin ancak bir kişide kullanılabileceği bu yasanın bir yerinde yazmalı”

“Yapılan bu yasa 39 tane tüzüğün yapılmasını öngörürken, tüzüklerden sadece 1 tanesi yapıldı”

“Denetim yapılabilir ama ne zaman hangi açıdan denetim yapıldı?

“Aynı babadan doğan çocuklar evlenemez. Bu konuda evlenme yasağı vardır”

Özge KİZİR

Avukat Boysan Boyra, KKTC’de tüp bebek konusunda yeterli yasaların olmaması dolayısıyla birçok anomalinin ortaya çıkabileceğini kaydetti. Merkezlerdeki gizlilik nedeniyle kişilerin kardeşini tanıyamayacağını belirten Boyra,  “Mevcut sistemde vericiden (Donör) alınan bir üreme hücresinin ancak bir kişide kullanılabileceği bir yerinde bu yasanın yazması gerekiyor. Fakat yazmadığı için bunun yapılması suç sayılmıyor” dedi. Dünyadan örnek veren Boyra, birbirlerini tanımayan kardeşlerin evlenme riskinin ortaya çıkabileceği tehlikesine dikkat çekti.

KKTC’de yaşanan kürtaj skandalının ardından bu konuyla ilgili yasa ve tüzükleri inceleyen Avukat Boysan Boyra, “Bu konuda bir yasa yapmışlar. 57/2014 numaralı yasada 19 ve 23. Maddelerde ve birçok maddesinde çok sıkı kurallar getirmişler. Özellikle izleme konusunda örnek vermek gerekirse, eğer bunları alırsan kimden aldığını belirteceksin, kimlikleri belli olacak ve kime verdiğini söyleyeceksin gibi bilgileri rapor ederek işlem yaptırabiliyorsun. Fakat bir kadından veya bir erkekten alınabilecek üreme hücrelerinin kaç tane vericiye aktarılacağı ya da birden fazla vericiye aktarılmayacağı kanunda yazmıyor.Acaba şuanda dünyanın neresinde kaç tane kardeşimiz var? Tüp bebek yapanlara sorulabilecek bir sorudur. Kaç tane kardeşimiz var? Yada bu sistemi kabul eden anneler ve babalar kaç tane üvey ya da gerçek çocuğumuz var? Sistemde böyle bir boşluk vardır” dedi.

“Hem organ nakli hem de hücre naklini ikini birbirine karıştırmışlar”

Organ nakli ile hücre naklinin birbirine karıştırıldığını ifade eden Boyra şunları söyledi: “Aslında Tüp Bebek Merkezlerinin adı ‘Hücre Nakil Merkezleri’dir.  Örneğin bu Hücre Nakil Merkezleri’nde 6 tane üreme hücresi alınıyor. Kadının üreme hücresi de 6 vericiye nakil yapıldı. Bu üreme organlarında meydana gelecek hamileliklerde doğacak olan çocuklar kardeş olacaktır. Bunlar ilerde kardeş olduklarını da bilmeyeceklerdir. Çünkü kim kime bildirecektir? Öyle bir kural yoktur. Tam tersine gizlilik prensibi içerisinde çalışılacak. Sadece kimin kime ne verdiğini bakanlık bilecektir.”

“Donörden alınan üreme hücresinin ancak bir kişide kullanılabileceği yasada yazmalı”

Bir kişiden alınarak birden fazla vericiye nakil yapılmasının yasalarla korunması gerektiğini vurgulayan Boyra, “Bir Mevcut Sistemde Vericiden (Donör) alınan bir üreme hücresinin ancak bir kişide kullanılabileceği bir yerinde bu yasanın yazması gerekiyor. Fakat yazmadığı için böyle bir şey yapılırsa da suç değildir” dedi.

“Yasada 39 tüzük yer alıyor”

Yasada 39 tüzüğün yer aldığına dikkat çeken Boyra,  bu tüzüklerden hiçbirinin geçmediğini belirterek şunları söyledi: “Hücre Kuruluşları, Doku Kuruluşları, Hücre NakilMerkezleri, Doku Nakil Merkezleri ve Organ Nakil Merkezlerinin ruhsatlandırılmasına ilişkin usul ve esaslar; (2) Yapılan hücre, doku ve organ nakil ve/veya bağışı ve bunlarla ilgili ürünlerin her biri için bir verici kayıt sisteminin oluşturulmasına ilişkin usul ve esaslar belirtilmiş.

“Tüzüklerden sadece 1 tanesi yapıldı”

Yapılan bu yasa 39 tane tüzüğün yapılmasını öngörüyor. Bu tüzüklerden sadece 1 tanesi yapıldı. O da 33. madde altındaki tüzüktür. Onun dışında diğer tüzükler yapılmadı. Tam kapsamlı denetimin 4 yılda bir yapıldığı belirtilirken, birde 2 yılda bir yapılan denetim vardır. Denetim yapılabilir ama ne zaman hangi açıdan denetim yapıldı? Elleri temiz mi veya tırnaklarını kestiler mi hangi açıdan denetim yapılıyor? Kaç tane tip bebek yapıldı? Kaç tane verici kullanıldı? Aynı vericiden nakil yapıldı mı? Yasa bunu yasaklamıyor.

“Bu şekilde doğan çocukların evlenmesi yasaktır”

Örneğin İsviçre’de bir doktorun, böyle bir klinikte çalışırken kendi spermleriyle kadınların yumurtasını döllediği, 200’den fazla çocuk üzerinde bunu gerçekleştirdiği, göz, saç rengi ve en önemlisi DNA’sı çok benzeyen çocuklar dünyaya geldiği biliniyor. Şimdi bu açıdan baktığında doktorun bu yaptığı zaten etik değildir. İkincisi ise birbirini tanımayan ve aynı ülkede aynı ortamda büyüyen bir yığın çocuk dünyaya gelmiş oldu. Şimdi yasalar aynı babadan doğan çocukların evlenmesine izin veriyor mu? Bu şekilde doğan çocukların evlenmesi yasaktır.”

“Bir dönordan kaç tane yumurta alınması gerektiği belirlenmedikçe ve denetlenmedikçe yumurtadan meydana gelecek tüp bebekler kardeş olmayacaklar mı?”

Boysan, sözlerini şöyle tamamladı: “Yani aynı babadan doğan çocuklar evlenemez. Bu konuda evlenme yasağı vardır. Böyle bir durumda aynı spermden döllenen çocuklarda kardeş olmayacak mı? Şimdi dönor denen kişiler gelir. Onlardan yumurta alınır ve dölleme işlemi gerçekleştirilir. Bir dönordan kaç tane yumurta alınması gerektiği belirlenmedikçe ve denetlenmedikçe yumurtadan meydana gelecek tüp bebekler kardeş olmayacaklar mı? Bunu denetleyen kim?”

Haberal Kıbrıslı