Kıbrıs Türk İşçi Sendikaları Federasyonu (Türk-Sen) Başkan Vekili Tuluy Kalyoncu, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun (KIB-TEK) özelleştirilmesinin maddi veya manevi kimseye kazanç sağlamayacağını vurguladı.

Kalyoncu, Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası’nı (EL-SEN) çatısı altında bulunduran Türk-Sen’in, KIB-TEK’in özelleştirilmesine karşı olduğunu, özerkleştirilmesini istediklerini yineledi.

İhale, personel istihdamı, ödül, ceza, enerji fiyatları ve hangi tüketicilerin bedel ödeyip ödemeyeceği gibi konulara siyasi müdahaleler olduğunu iddia eden Kalyoncu, kurumun özerkleşmesinin EL-SEN tarafından da talep edildiğini vurguladı.

Kalyoncu, liberal ekonominin beşiği AB’nin dahi, elektrik sektörünün piyasalaştırılmasını ve özele açılmasını tehlikeli bulduğunu, buna uygun düzenlemeler yaptığını vurguladı.

Kalyoncu, özelleştirmenin yararlı olduğu topluma anlatılırken ‘rekabetin fiyatları ucuzlatacağı’, ‘hizmet kalitesinin artacağı’ ve ‘devleti yöneten popülist yaklaşımdan dolayı aşırı istihdamın engelleneceği’ gibi üç argümanın öne sürüldüğünü ifade etti. Tüm argümanları örneklerle çürüten Kalyoncu, KIB-TEK’in AKSA’ya göre 6 kuruş daha ucuz ücret aldığını söyledi. 

“En pahalı elektriği ödüyoruz” iddiasına da yanıt veren Kalyoncu, Avrupa İstatistik Kurumu’nun (EUROSTAT) 2012 yılı ikinci altı aylık dönemde tüm Avrupa bölgesi içerisinde yıllık 2 bin 500 kilovat saat ile 5 bin kilovat saat arası tüketimi olan konutlarda kullanılan elektrik fiyatı sıralamasını yaptığını belirtti.

Sıralamaya bakıldığında en yüksek fiyatın 76 kuruşla Danimarka’ya ait olduğunu ifade eden Kalyoncu, ikinci en yüksek ülkenin 74 kuruşla Güney Kıbrıs olduğuna dikkat çekti.

68 kuruşla Almanya’nın üçüncü, 37 kuruşla da Türkiye’nin dördüncü sırada olduğunu ifade Kalyoncu, “KKTC’de kötü yönetim koşullarına rağmen yıllık 2 bin 500 kilovat saat ile 5 bin kilovat saat arası tüketimi olan konutlar 51 kuruş elektrik fiyatı ödüyor” dedi.

“Siyasi müdahaleler var”

Tuluy Kalyoncu, 2010-2012 yıllarını kapsayan Türkiye ile KKTC arasında imzalanan ekonomik programla KIB-TEK’in özelleştirilmesinin gündeme geldiğini söyledi.

EL-SEN’in şimdi olduğu gibi 10 yıl önce de KIB-TEK’in mevcut halini savunmamakla birlikte özerkleştirilmesini istediğini belirten Kalyoncu, kurumun 1975 yılına kadar devlet dairesi şeklinde yapılandığını, 1 Mart 1975 tarihinde de kurumsallaştırıldığını söyledi.

Kalyoncu, KIB-TEK’in içerisinde bulunduğu sorunun yönetim kurulunun hükümet tarafından atanması, gerekçe gösterilmeden de görevden alması olduğunu ifade etti.

Yasal mevzuata göre ilgili bakanlık ile kurum ilişkisinin genel menfaati ilgilendiren ana konularda talimat vermek olduğunu anlatan Kalyoncu, talep edilmesi halinde mali ilke, prensip hakkında bilgi alabileceğini belirtti.

Kalyoncu, ilgili bakanlık ve kurum arasında bu fiili ilişkinin olmadığını söyledi.

İhale, personel istihdamı, ödül, ceza, enerji fiyatları ve hangi tüketicilerin bedel ödeyip ödemeyeceğine siyasi müdahaleler olduğunu iddia eden Kalyoncu, kurumun özerkleşmesinin EL-SEN tarafından da talep edildiğini vurguladı.

Kalyoncu, bu kapsamda yasa önerisi hazırlandığını da anımsattı.

“Bu dayatmadır”

Tuluy Kalyoncu, özelleştirme konusunun 2013-2015 yılları ekonomik programında yeniden gündeme geldiğini anımsatarak konunun ilk kez ciddiye alındığını söyledi.

Özelleştirme konusunun hukuk ve toplumun tartışarak ortaya çıkardığı bir sonuç olmadığını belirten Kalyoncu, “bu dayatmadır” iddiasında bulundu.

Kalyoncu, EL-SEN’in KIB-TEK’teki mevcut durumu hiçbir zaman savunmadığını, toplumun daha ucuz ve kaliteli hizmet alması için sürekli çözüm ürettiğini, uzmanlardan görüş alarak rapor hazırlayıp hükümete sunulduğunu ifade etti.
   
KIB-TEK’e uyarlanması mali külfet

AB piyasalarının serbestleştirilmesiyle sağlanacağı iddia edilen hizmet kalitesi ve fiyatlardaki ucuzlamanın her zaman ve koşulda mümkün olamayacağını belirten Kalyoncu, AB’nin özelleştirmeyi zorunlu kılan, öneren yasal mevzuatı bulunmadığını söyledi.

Kalyoncu, enerjiyle ilgili direktiflerine bakıldığında en son 2009-72-EC direktifiyle, piyasayı oluşturamayacak küçüklükteki ülkeler için enerji sektörünün piyasaya ve özel sektöre açılmasına karşı delegasyon tanıdığını belirtti.

AB’nin enerjideki temel felsefesinin KIB-TEK benzeri kuruluşların üretim, iletim, dağıtım ve tahsilat olmak üzere bölünmesi ve özel sektöre açılmasını düzenlemek olduğunu ifade eden Kalyoncu, “Direktiflerle düzenlenerek bölünen fonksiyonların devlet tarafından ve birbirleri arasında ekonomik yönden desteklenmeyeceğinden, özel sektörde eşit karşılıklarda enerji sektöründe faaliyet sindirmesini olanaklı kılmak ve bu alanı düzenleyecek bir kuruluşla yönetmektedir” dedi.

Bu tavrın KIB-TEK’e uyarlanması halinde merkezi anlamda yapılan işlerin (muhasebe, bilgi işlem, yönetsel) üç veya dört kez tekrarlanması ve bunun için de kadro bulundurulması zorunluluğu getireceğini belirten Kalyoncu, “Bu mali külfettir” dedi.

AB, iki sistem geliştirdi

Kalyoncu, AB’nin piyasa oluşturamayacak küçüklükteki ülkeleri “küçük izole sistem” ve “mikro izole sistem” olarak ikiye ayırdığını söyledi.

 “Küçük izole sistem”in 1995 yılı verilerine göre, toplam 3 milyar kilovat saat altında tüketimi olan ülkelerde, yüzde 5’inden daha az kısmı için başka ülke ile bağlantısı (interconnect) olması halinde bölünme dahil delegasyon alabileceğini belirten Kalyoncu, Malta ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bu kategoriye girdiğini ifade etti.

Kalyoncu, 28 Kasım 2006 AB Komisyonu’nun Malta için elektrik sektörünü özele açmasını yeterli piyasa büyüklüğü olmadığı için arz güvenliğini sıkıntıya sokacağı ve tüketicilerin daha yüksek fiyatlarla karşılaşacağı gerekçesiyle ayrıcalık verdiğini belirtti. 25 Eylül 2006’da benzer kararın Kıbrıs Cumhuriyeti için verildiğine dikkat çeken Kalyoncu, Malta ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin “küçük izole sistem” tanımından yararlanarak ayrıcalığı alabildiğini söyledi.

Kalyoncu, KKTC açısından durumun daha da vahim olduğu uyarısında bulundu.

“AB bile özele açılmayı tehlikeli buldu”

AB direktiflerinden, KKTC’nin “mikro izole sistem” kapsamına girdiğini belirten Kalyoncu, 1995 yılı verilerine göre 500 milyon kilovat saat altında tüketimi olan ve başka ülkelerle bağlantısı olmayan ülkelerin bu sisteme girdiğini söyledi.

Kalyoncu, direktiflerin tamamında sürekli deregasyon (ayrıcalık) alabildiğini ifade ederek liberal ekonominin beşiği AB’nin dahi ilgili yerel mevzuatlara özelleştirme değil, elektrik sektörünün piyasalaştırılmasını ve özele açılmasını tehlikeli bulduğunu, buna uygun düzenlemeler yaptığını vurguladı.
   
Özelleştirmeye AKSA örneği

2003 yılından beri ülkede elektrik üretimi kısmında özel sektör tecrübesi yaşandığını anımsatan Tuluy Kalyoncu, Kalecik’te AKSA Elektrik Üretim Anonim Şirketi ile KIB-TEK arasında sözleşme yapıldığını söyledi.

Kalyoncu, 2024 yılına kadar sürecek sözleşmeyle yıllık 700 milyon kilovat saat enerji alımı taahhüt edildiğini belirtti.

Şirketin Kalecik’te 105 megavat gücünde dizel santralleri bulunduğunu ifade eden Kalyoncu, 2012’de ilk tüketilen elektriğin yüzde 58’ini alım garantisi içeren sözleşme gereği ilgili şirketin ürettiğini söyledi.

KIB-TEK, AKSA’ya göre 6 kuruş daha ucuz

Kalyoncu, özelleştirmenin yararlı olduğu topluma anlatılırken ‘rekabetin fiyatları ucuzlatacağı’, ‘hizmet kalitesinin artacağı’ ve ‘devleti yöneten popülist yaklaşımdan dolayı aşırı istihdamın engelleneceği’ gibi üç argümanın öne sürüldüğünü ifade etti.

2007 yılından beri Teknecik Elektrik Santrali’nde Finlandiya’dan temin edilen AKSA’daki gibi aynı tip ve modelde santraller kurulduğunu belirten Kalyoncu, santrallerin 105 megavat büyüklüğünde olduğuna dikkat çekti.

Kalyoncu, bir kilovat saat enerji üretebilmek için AKSA’nın 30.35 kuruşa mal ettiği yakıtı, KIB-TEK’in 24.46 kuruşa (santral çıkış maliyeti) mal ettiğine dikkat çekerek yakıtın peşin ödenebilmesi durumunda rakamın 21.92 kuruşa düşeceğini belirtti.

Kalyoncu, KIB-TEK’in AKSA’ya göre 6 kuruş daha ucuz ücret aldığını söyledi. Kalyoncu, özel sektörde fiyatların arttığının görüldüğünü ifade etti.
   
“Hizmet kalitesi artmaz”

Aşırı istihdamın engelleneceği yönündeki argümanları da çürüten Kalyoncu, AKSA’nın santrallerde 65 çalışanı varken, KIB-TEK’in 34 çalışanı bulunduğunu belirtti.

Kalyoncu, hizmet kalitesinin artacağı söylemlerinin doğru olmadığını savunarak AKSA işletmesinde bulunan santralde sıklıkla arızalar meydana geldiğini kesintiler olduğunu söyledi.

En yoğun Alsancak, Çatalköy, Çamlıbel, Karaoğlanoğlu bölgelerinde kesinti görüldüğünü ifade eden Kalyoncu, kesintilerin birçok nedene bağlı olduğunu belirtti.
   
Güney Kıbrıs ve Türkiye, 

KKTC’den daha pahalı. 

Avrupa İstatistik Kurumu’nun (EUROSTAT) 2012 yılı ikinci altı aylık dönemde tüm Avrupa bölgesi içerisinde (36 ülke arasında) yıllık 2 bin 500 kilovat saat ile 5 bin kilovat saat arası tüketimi olan konutlarda kullanılan elektrik fiyatı sıralamasında mevcut fiyatla (51 Kuruş) en pahalı 11’inci ülke (fiyata göre KKTC sıralaması bulundu) olduğumuzu belirten Kalyoncu, “Buna karşılık, AB üyesi ülkeler (27 ülke) ortalaması olan 50 kuruşluk fiyattan sadece 1 kuruş daha pahalı elektrik kullanıyoruz” dedi. 

Kalyoncu, en yüksek fiyatın 76 kuruşla Danimarka’ya ait olduğunu belirterek ikinci en yüksek ülkenin 74 kuruşla Güney Kıbrıs olduğuna dikkat çekti.

68 kuruşla Almanya’nın üçüncü, 37 kuruşla da Türkiye’nin dördüncü sırada olduğunu ifade Kalyoncu, “KKTC’de kötü yönetim koşullarına rağmen yıllık 2 bin 500 kilovat saat ile 5 bin kilovat saat arası tüketimi olan konutlar 51 kuruş elektrik fiyatı ödüyor” dedi. Kalyoncu, KIB-TEK’in alacaklarını tahsil edebilmesi halinde rakamın 40 kuruşa düşebileceğini belirtti.

Kalyoncu, şöyle devam etti:

“EL-SEN’in sürekli vurguladığı gibi AKSA’nın sözleşmesinin sonlandırılması, bunun yerine tüm elektriğin KIB-TEK tarafından üretilmesinin sağlanması ve KIB-TEK’in alacaklarının tahsil edilmesi (ülkenin elektrik enerjisi politikalarının doğru belirlenip yönetilmesi) halinde mevcut fiyat 40 Kuruş olacaktır. Bu durumda AB ortalamasının 10 Kuruş altında, Avrupa bölgesi (36 ülke) içerisinde ise 18’inci en pahalı ülke ve Türkiye’deki benzer tüketicilerden sadece 3 Kuruş daha pahalı konuma gelinecektir. 

Diğer yandan, kıyaslama yapılırken ülkelerin kendine özgü koşullarını da gözden kaçırmamak gerekir. Elektrik üretim kaynaklarının neler olduğu (nükleer, hidro, kömür, doğal gaz, yenilenebilir vb.) ile bu hammaddelere sahiplik ya da coğrafi uzaklık da doğru bir mukayese yapılırken dikkat edilmesi gereken etkenlerdir. Bu açıdan bakıldığında ise en doğru kıyaslama Güney Kıbrıs ile yapılan kıyaslama olacaktır. Güney Kıbrıs’ta bu kategorideki bir tüketici 1 kwh elektrik için 74 Kuruş öderken bizde bu rakam 51 Kuruş olarak gerçekleşmektedir”.

Tahsilat olunca borç azaldı

EL-SEN’in başlattığı eylem öncesinde KIB-TEK’in bankalara, yakıt sağlayan firmalara ve AKSA’ya toplam 351 milyon 811 bin 744 TL borcu bulunduğunu belirten Kalyoncu, 27 Haziran 2013 tarihi itibariyle borç durumunun 271 milyon 660 bin 587 TL’ye düştüğünü söyledi.

Kalyoncu, EL-SEN eylemleriyle tahsilatın artırıldığını ifade ederek borcun 80 milyon TL azaltıldığını belirtti.

Abone sayısı artıyor, personel sayısı düşüyor

KIB-Tek’te 1998 yılında abone sayısının 92 bin 104, çalışan sayısının ise 620 olduğunu belirten Kalyoncu, 2012 Aralık ayı sonu itibariyle abone sayısının 150 bini aştığını ancak çalışan sayısının 618 olduğunu ifade etti.

Kalyoncu, hizmet götürülen abone sayısında yüzde 64 oranındaki büyümeye karşı personel sayısında değişiklik yapılmamasına dikkat çekti.

Kuzey Kıbrıs’ta 2011 yılı sonu itibariyle çalışan başına 2 bin 374 megavat saat üretim yapıldığını belirten Kalyoncu, çalışan başına 247 abone düştüğünü ifade etti.

Kalyoncu, Güney Kıbrıs’taki Elektrik İdaresi’nde ise aynı dönemde bin 900 megavat saat üretim yapıldığını ancak çalışan başına 225 abone düştüğüne dikkat çekti.
   
Hükümet söz verdi, sonra vazgeçti.

Kalyoncu, “KIB-TEK’in topluma verdiği hizmet ve sunduğu ürünün daha ucuz olabileceğini biliyoruz. KIB-TEK’in özelleştirmeyle ilgili dayatma ekonomik programlar yerine, hükümet edenlerin sivil toplum örgütleriyle diyaloğu tercih etmesi herkesin faydasına olacaktır” dedi.

Hizmet, yönetim ve fiyat konularının iyi noktalara getirilebileceğini belirten Kalyoncu, özelleştirmeye karşı Ocak 2012’de altı gün süreyle EL-SEN’in greve gittiğini anımsattı.

Kalyoncu, 25 Ocak’ta Bakanlar Kurulu’nun KIB-TEK’in idari ve mali yönden özerkleşmesini sağlayacağı yönünde yasa çalışması başlatacağı açıklamasıyla eylemin sonlandırıldığını ifade etti.

Uzmanlarla, kurumun özerkleşmesine yönelik yasa önerisi hazırlandığını ve Şubat 2012’de dönemin Başbakanı İrsen Küçük’e sunulduğunu belirten Kalyoncu, aradan beş ay geçtikten sonra hükümetin hâlâ adım atmadığının görüldüğünü söyledi.

Kalyoncu, KIB-TEK’teki kötü yönetim şeklinden dolayı yasa önerisine destek istemek ve mecliste dile getirilmesini sağlamak amacıyla sendikanın CTP-BG, TDP, DP ve ÖRP’ye ziyaret gerçekleştirdiğini belirtti.

Ancak bu girişimlerin de yetersiz kaldığını ifade eden Kalyoncu, “Hükümet özerkleştirme kararından vazgeçtiğini söyleyerek, Türkiye’den borularla elektrik getirilmesi konusunu gündeme taşıdı” dedi.Kalyoncu, yasa önersinin ivediliğine karşı çıkıldığını belirtti.

Yasa önerisine göre, yönetim kurulu oluşumu

Kalyoncu, özerkleştirmeye yönelik yasa önerisinde yönetim kurulunun oluşumunu şöyle anlattı:

“KIB-TEK yedi kişilik yönetim kurulu üyesinden oluşacak. Üyeler arasında Sanayi Odası, Ticaret Odası, Elektrik Mühendisleri Odası, KTEZO, hükümette olan siyasi partiler, ana muhalefet partisi ve EL-SEN olacak. Belirli niteliklere sahip kişiler arasından her örgüt ve parti, ikişer kişi önerecek.

Bu isimleri meclise önerilecek ve burada yapılacak seçimle birer temsilci seçilecek. Nitelikli çoğunlukla seçim olacak”.

Eurostat, tüm Avrupa bölgesi içerisinde (36 ülke arasında) yıllık 2.500 kWh ile 5.000 kWh arası tüketimi olan konutlarda kullanılan elektrik fiyatı sıralaması

GEO↓TIME→  2012 S2 (€)  KURUŞ
Danimarka 0,2972  0,76
Kıbrıs  0,2909  0,74
Almanya 0,2676  0,68
İtalya  0,2297  0,58
İrlanda  0,2289  0,58
İspanya  0,2275  0,58
Belçika  0,2223  0,56
İsveç  0,2083  0,53
Portekiz  0,2063  0,52
Euro bölgesi (EA11-2000, EA12-2006, EA13-2007, EA15-2008, EA16-2010, EA17)  0,2061  0,52
Avusturya   0,2024  0,51
K.K.T.C.  0,2007  0,51
AB  (27 ülke)  0,1966  0,50
Hollanda  0,1895  0,48
Birleşik Krallık  0,1785  0,45
Norveç  0,1775  0,45
Slovakya  0,1722  0,44
Lüksemburg  0,1706  0,43
Malta  0,1700  0,43
K.K.T.C. (AKSA'dan vazgeçilmesi ve alacakların tahsili durumunda)  0,1574  0,40
Finlandiya  0,1559  0,40
Macaristan  0,1557  0,40
Slovenya  0,1542  0,39
Polonya 0,1529  0,39
Çek Cumhuriyeti  0,1501  0,38
Türkiye  0,1470  0,37
Fransa  0,1450  0,37
Yunanistan  0,1418  0,36
Hırvatistan  0,1384  0,35
Latviya  0,1369  0,35
Litvanya  0,1268  0,32
Arnavutluk  0,1167  0,30
İzlanda 0,1164  0,30
Estonya  0,1123  0,29
Romanya  0,1075  0,27
Karadağ  0,1011  0,26
Bulgaristan  0,0955  0,24
Bosna ve Hersek  0,0804  0,20
Makedonya  0,0791  0,20

(kıbrıs)