MUSTAFA  KEMAL  ATATÜRK’ÜN  SON  İSTEĞİ

ENGİNAR  VE
BİYOAKTİF BİLEŞENLERİNİN
SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ
 

Enginar (Cynara scolymus L.), Papatyagiller (Compositae) familyasına  dahil  çok  yıllık  bir  bitkidir. 50-100 cm’ye  kadar  boylanır.  Yeşil  renkli  iri  ve  etli  çiçek  pullarının  ayıklanarak  tüylerinin  temizlenmesinden  sonra  ortaya  çıkan  beyaz  renkli  çiçek  tablası  sebze  olarak  yenir. Kuzey  Afrika,  Kanarya  adaları  ve  Güney  Avrupa  bölgelerindeki  ülkeler  dünyanın  önde  gelen  enginar  üreticileridir.  Enginarın  etken  maddeleri;  flavonoitler (Lüteolin ve sinarosit), kafeik polifenoller (Sinarin ve klorojenik asit),  kumarinler,  uçucu bileşikler  ve  oz, acı madde, organik asit, vitamin ve mineraldir.  Enginarın  etken maddelerini çoğunlukla polifenolik bileşikler oluşturur.  Bir  rivayete  göre  Enginarın  karaciğer  üzerine  olumlu  etkilerini  duyan, Ulu  Önderimiz  Mustafa  Kemal  Atatürk’ün  ölmeden  önce  son  isteği  enginar  yemek  olmuş.  Fakat  o  dönemde  İstanbul’da  enginar  yetiştirilmediğinden  Hatay’a  ısmarlanmış  lakin  enginarlar  geldiğinde  atamızın  durumu  ağırlaştığından  yemesi  kısmet  olmamıştır. ( ‘Sarı  Zeybek’  Belgeselinden  alıntıdır.)

ENGİNARIN  BESİN  DEĞERİ

1 adet  enginar  yaklaşık  50g  gelmekte  ve   11.1 kcal, 41.3g su,  1.2g protein,  0.1g yağ,  1.3g  karbonhidrat,  5.4g  lif,  8.5 µg A vitamini,  0.1 mg  karoten/ vit E/ vit B1,  34.0 µg toplam folik asit,  4.0 mg vit C,  23.5 mg sodyum,  175.0 mg potasyum,  26.5 mg kalsiyum,  13.0 mg magnezyum,  65.0 mg fosfor  ve  0.8 mg demir  içermektedir.

ENGİNAR  HAKKINDA  YAPILAN   BAZI  ARAŞTIRMA  SONUÇLARININ  GENEL  ÖZETİ

Enginar;  canlılara   zarar  verebilecek  olan  moleküllerle  bağ kurarak  zaralı  etkilerini   yok  edebilecek  olan  bileşenler  içermektedir.   (Antioksidan  etki  göstermektedir.)

Karaciğeri koruyucu  özelliği  olan  maddeler   içermektedir.  (Hepatoprotektif  etki  göstermektedir. )

Safra  salgısını  arttıran  bileşenler  içermektedir. (Koleretik  ve  anti-kolestatik  etkili)

Kolesterol  biyosentezi  ve  LDL  oksidasyonu  üzerine  engelleyici  eylemler  gösterebilmektedir.  Dolayısı  ile  kolesterol  düşürücü  etki  gösterebilmektedir.

Karındaki  devamlı  ağrı,  hazımsızlık  ve  mide  ekşimesi  gibi  senromları  iyileştirici  etki  gösterebilmektedir.  (Dispepsi  sendromları)

Damar  sertleşmesi  üzerine  olumlu  etkiler  yaratabilmektedir. (Arteryoskleroz)

Safra  asit  seviyesini  artırabilmektedir.

Gut  hastalarında  antimikrobiyal  etkiye  sahip  olabilen  ve de  çok  sayıda  polifenolik  bileşikler  içeren,  sebze  olarak  yenebilen  bir  bitkidir.

ENGİNAR  HAKKINDAKİ  ARAŞTIRMALAR

Hamsterlar  üzerinde  6 hafta  süren  bir  çalışma  yapılmış .  Bu  çalışmada  hamsterlar  6  hafta  boyunca  enginar  yaprak  özü (ALE)  ile  beslenmiş  ve  42  gün  sonra  erkek  hamsterların  total  kolesterollerinde  %15,  non- HDL kolesterollerinde  %30  ve  trigliseritlerinde  %22  oranında  düşüş  gözlenmiştir.  Ayni  çalışmada  hamsterların  safra  asit  düzeylerinin  önemli  ölçüde  arttığı  gözlemlenmiştir.

Yapılan  diğer  araştırmalarda da  ALE’nin  kolesterol  ve  trigliserit  düşürücü  etkisinin  olabileceği  ve  HDL kolesterol  üzerine  anlamlı  etkiler  yaratabileceği  ortaya  konmuştur.

1995  yılında, Fintelmann  enginar  yaprağı  özü ile  tedavi edilen 557 hasta  yapılandırılmış, çok  merkezli  araştırma olarak  yürütülen bir  pazarlama  sonrası  izlem çalışması, sonuçlarını yayınladı. Rastgele  örneklem  ortalama  günlük  doz 1.5 g ALE  ve tedavi  süresi  ortalama  43.5  gündü. Kolesterol değerleri rutin olarak (n = 302) belirlenmişti  hastalarda  serum  kolesterol ve  serum trigliserid  seviyeleri (p <0.00 1) önemli ölçüde düştü.

Yapılan  başka  bir  çalışmada  enginar  yaprağından  elde  edilen  ekstrenin  hipolipemik  etkiye  sahip  olabileceği  sonucuna  varılmış.  Bu  çalışmaya  göre;  insülin  HMGCoA- Redüktaz  enzimini  aktive  eder    fakat  enginar ekstresindeki  bileşenler  özellikle  lüteolin  bu enzimin  aktivitesini  bloke  eder.

Yakın  Doğu  Üniversitesi  ve  İstanbul  Üniversitesi  tarafından  literatürde  ilk kez  deneysel  hiperkolesterolemik  koşullarda  ALE’nin  serum  lipitleri  üzerine  olan  etkileri  araştırılmış  ve  serum  kolesterolü  ve  trigliserit  düzeylerini  düşürücü  etkilere  sahip  olabileceği  ve  oksidatif  stresle  hiperkolesterolemik  diyete   bağlı  LDL + VLDL  fraksiyonu  üzerine  yararlı  olabileceği  sonucuna  varılmıştır.

İzole  edilmiş  sıçan  karaciğer  hücrelerindeki  CCL4  toksisitesine  karşı,  enginardaki  polifenolik  bileşiklerin  hepatoprotektif   etkileri  araştırılmıştır.  Bu  çalışmada;  sinarin,  izoklorojenik  asit,  klorojenik asit,  luteolin -7- glukozit,  kafeik  ve  kinik  asit  test  edilmiştir.  Sadece  sinarin  ve  az  miktarda  kinik asit  sitoprotektif  etki  göstermiştir. 

 Başka  bir  çalışmada  enginar  ekstresinin  kologog  özelliği  nedeniyle, dispeptik  hastalarda  oluşacak  olan  etkileri  araştırılmış  ve  sonuç  olarak  hastalardaki  ağrının  geçtiğini,  mide  bulantısı,  kusma,  şişkinlik  hissi  ve  mide  gazının  azalabileceği  ortaya  konmuştur.

ALE’nin  üst  gastrointestinal  sistem  semptomlarını  iyileştirmede   ve  dispepsiden  muzdarıp  kişilerin  yaşam  kalitelerini  artırmada  bir  umut  olabileceğinin  sonucuna  varılmıştır.

Yapılan  çift kör,  randomize,  plasebo (Farmakolojik  olarak  etkisiz  bir  ilaç, yalancı  hap)  kontrollü  klinik  çalışmada  enginar  yaprak  özleri,  plasebo  alanlara  kıyasla  sağlıklı  gönüllülerin  duedonum  safra  salıgılarının  miktarında  artışa  neden  olmuştur.  Bu  etki  dispeptik  sendromun  tedavisinde  olumlu  sonuçlar  elde  edilebileceğini  göstermektedir. 

Benzer  bir  çalışmada;  karaciğer  ve  safra  yolları  hastalığı  olan   ve  şişkinlik,  karın  ağrısı,  kabızlık,  iştahsızlık  ve  bulantı  şikayetleri  olan  417  kişi  çalışmaya  alınmış.  (Bu  hastaların  ortalama  sendrom  süreleri 4 ay  olmuş.)  tedaviden  bir  hafta  sonra  belirtilerin  iyileşmesi  % 65-77,  dört  hafta  sonra  bu  oran  %  80-92  oranında  ve  sendroma  bağlı  olarak  şikayetler  % 52-82  oranında  kaybolmuştur.

Enginarın  içerdiği  en  önemli  bileşenlerden  klorojenik asit,  kafeik asit  ve  sinarin  kolagog, koleretik  ve  hepatoprotektif  etkilidir.  Flavonoitler  de  bu  etkiye  sinerjik  etki  gösterir.

Çeşitli  molekküller ,  hücresel  ve  in  vivo  test  sistemlerinde,  enginar (Cynara Scolymus L.)  yaprak  özleri  antioksidan,  hepatoprotektif,  koleretik  ve  anti-kolestatik  etkileri  yanı  sıra  kolesterol  biyosentezi  ve  LDL  oksidasyonu  üzerine  engelleyici  eylemler  gösterdiği  gözlenmiştir.                                                       

Yapılan  bir  araştırmada  enginarın  içerdiği  flavonoitlerden;  luteolin  ve  sinarosit  endotel  nitrik   asit  sentezini  başlatıcı  eylemi  olduğu  gözlemlenmiş.  ALE  endotel  nitrik  oksit  sentaz  üretimini  ve  kültürlenmiş  insan  damarı  endotel  hücrelerinde  nitrik  oksit  üretimini  artırdığı  gözlemlenmiştir. (Endotel  nitrik  oksit  sentaz  tarafından  üretilen  nitrik  oksit  damar  üzerinde  fizyolojik  koruyucu  olma  özelliğine  sahiptir.)  

​Ayrıca  ALE,  fare  ana damarının  endotelyum  asıllı  damar  çapının  küçülüp  genişlemesini  artırabileceği ve  endotelyum  nitrik  oksitin  yararlı  etkilerine  bağlı  kalarak,  vasokoruyucu  ve  arterosklerotik  karşıtı  etkileri  vivoda  da  ortaya  çıkıyor  gibidir.  Enginarın  gelecekte  aterosklerozun  önlenmesinde  kullanılabileceği  sonucuna  varılmıştır.

KAYNAKÇA

• MacDougall, D.B., (2002). Colour in Food Improving Qality. Woodhead Publishing Limited. Cambridge, England, 179-221.

• Saldamlı, İ., (2007). Gıda Kimyası. Hacettepe  Üniversitesi Yayınları. Ankara, 463-492.

• Qiang, Z., Lee, S.O., Ye, Z., Wu, X.  And  Hendrich, S. (2011). Artichoke Extract Lowered Plasma Cholesterol and Increased Fecal Bile Acids in Golden Syrian Hamsters. Phytother. Res. DOI: 10.1002/ptr.3698.

• Küçükgergin et al.(2010). Effect of artichoke leaf exract on hepatic and cardiac oxidative stres in rats fed on high cholesterol diet. Biol Trace Elam Res 135: 264-274.

• Küskü- Kiraz, Z., Mehmetçik G., Doğru Abbasoğlu, S. Ve Uysal, M. (2010). Artichoke leaf extract reduces oxidative stres and lipoprotein dyshomeostasis in rats fed on high cholesterol diet. Phytother Res 24: 565-570.

• Bundy, R. et al. (2008). Artichoke leaf extract (Cynara scolymus) reduces plasma cholesterol in otherwise healthy hypercholesterolemic adults: A randomized, double blind placebo controlled trial Phytomedicine 15: 668-675.

• Marakis, G. Et al. (2002). Artichoke leaf exractc reduces mild dyspepsia in an open study. Phytomedicine 9:694-699.

• Lupattelli, G. Et al (2004). Artichoke  juice improves  endotelial function in hyper-lipemia. Life Sciences 76: 775-782.

• Küskü- Kiraz, Z., Mehmetçik G., Doğru Abbasoğlu, S. Ve Uysal, M. (2010). Artichoke leaf extract reduces oxidative stres and lipoprotein dyshomeostasis in rats fed on high cholesterol diet. Phytother Res 24: 565-570

• Adzet, T., Camarasa, J. And Laguna, J.C. (1987). Journal of  Natural Products 50 (4): 612-617

• Kirchoff, R., Beckers, C.H. and Kirchoff, G.M. (1994). Increase of choleresis by means of artichoke extract. Phytomedicine 1:107-115mkkmı

• Fintelmann,V.,(1996). Antidyspeptic and lipid lowering effect of artichoke leaf extract. Zeitscrift fur Allgemeinmedizine 725:3-19

• Rodriguez, T.S. et al. (2002). Choloretic activity and biliary elimination of lipid and bile acids induced by an artichoke leaf extract in rats. Phytomedicine 9:687-693

• Weıss, R.F. (1991). Herbal Medicine p:88-89, 189-191

• Marakis, G. Et al. (2002). Artichoke leaf exractc reduces mild dyspepsia in an open study. Phytomedicine 9:694-699

• Zapesochnaya, G.G., et al. (1992). Chemistry of Natural Compounds  p:40-45

• Kraft, K. (1997). Artichoke leaf extract - Recent findings reflecting effects on lipid metabolism, liver and gastrointestinal tracts. Phytomedicine Vol. 4 (4), pp. 369-378

• Li, H., Xia, N., Brausch, I., Yao, Y. and  Förstermann, U. (2004). Flavonoids from Artichoke (Cynara scolymus L.) Up-Regulate Endothelial-Type Nitric-Oxide Synthase Gene Expression in Human Endothelial Cells. The Journal of Pharmacology and Experımental Therapeutıcs. Vol.310, No.3, 926-932