Britanya Başbakanlık arşivlerinde gizliliği kalkan 1980-1983 dönemindeki bilgilerde adadaki siyasi gelişmelere ilişkin konularla ilgili bilgiler de yer alıyor.
AB Haber internet sitesinin haberine göre, Britanya hükümetinin söz konusu dönemle ilgili kayıtlarında sıklıkla Kıbrıs sorunuyla ilgili müzakerelerde Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) görüşü ve 15 Kasım 1983’te Rauf Denktaş tarafından ‘Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının tek taraflı ilanı ayrıntılı biçimde veriliyor.
Arşivde, tek taraflı ilandan iki gün sonra Dışişleri Bakanlığı’nın bir yetkilisi Washington’daki Britanya diplomatlarına, bazı fırsatlar olduğunu kabul etse ve uyması için ikna edilse bile, ABD yönetiminin Denktaş’ın ilanının geri alınması için çağrıda bulunmaya devam edeceğini bildirdiği kaydediliyor.
Dışişleri Bakanlığı’ndaki görüşün ilanın yeni müzakere olasılığını yaratıp yaratmayacağına bir sınama olabileceği belirtilen arşiv bilgilerinde, “gelecek birkaç ayda görülebilecek bazı gelişmeler olmaması halinde, ABD’nin Yunan lobisinin ek baskısı altında Kongre’nin Ankara’ya sağlanan bütün askeri yardımın kesilmesinin talep edilmesinden korktuğuna dikkat çekiliyor.
Arşivlerde, 18Kasım 1983’te Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Lawrence Eagleburger’in Dışişleri Bakanı Lady Young’a, Britanya hükümetinin ABD yönetiminin “daha sonra kendilerine karşı Kongre tarafından tekrarlanacak haddinden fazla eleştiri yapılmasına karşı niçin savunduğunu anlayacağını ümit ettiğini söylediğini yazıyor.
21 Kasım 1983’te Başkan Ronald Reagan, Rum Cumhurbaşkanı Kiprianu’ya, Amerika’nın destek güvencesini verdi ve kendisinden “Denktaş’ın barışçı bir çözümde ilerleme sağlanması fırsatlarının düşünülmesini engelleyecek kötü tavsiyelerine izin vermemesini” talep ettiği ifade edildi.
Britanya tarafı gibi Amerikalılar da toplumlar arası görüşmelerin ilerlemesini desteklediler.
Kayıp kişilerle ilgili karşılıklı suçlamalar
1982’de Başbakan Margaret Thatcher hem Spiros Kiprianu’dan hem de Rauf Denktaş’tan sık sık bir yıl önce oluşturulan Kayıp Kişiler Komitesi’nin karşı karşıya kaldığı sorunlarda birbirlerini suçlayan beyanlar alan kişiydi.
29 Mart 1982’de Cumhurbaşkanı Kiprianu bir mektubunda, Kıbrıslı Rumların iyi niyetine rağmen Kıbrıs Türk tarafının “Kayıp Kişiler Komitesi’nin varlığını anlamsız durumuna getiren “uzlaşmazlığı”ndan şikayet ediyordu.
Kısa süre sonra, Rauf Denktaş, Kıbrıs hükümetinin kayıp kişiler konusunu propaganda amaçları için kullanmasından dolayı protesto ediyordu.
20 Nisan 1982’de bir Dışişleri Bakanlığı yetkilisi (Özel Sekreter Richards), kayıp kişiler konusunda pratik ilerlemeler olmamasının aslında Cumhurbaşkanı Kiprianu’nun söylediği şekilde Kıbrıslı Türklerin uzlaşmazlığından olduğunu özetler.
Bununla birlikte Kıbrıs Rum tarafının, en üst düzeyde propaganda amaçlarında kullanma yerine pratik insani sorunlarla mücadeleyle daha az ilgili olduğu belirtilir.
İlginç bir güvenlik değerlendirmesi
Kıbrıs’la ilgili Aralık 1982 tarihli bir güvenlik değerlendirmesi, gelecek yıllarda “Türk/Kıbrıslı Türk ve Yunan/Kıbrıslı Rum arasında adada bulunan silahlı güçlerin olası anlaşmazlığının, halkın ya bir çözüme yönelik ilerleme görülmesinde başarısızlık ya da hükümet tarafından bir tane elde etmek için Kıbrıs Rum çıkarlarını ‘satma’ tatminsizliğinin, “Kıbrıs Rum Sağı ve Solu arasında anlaşmazlığın, Cumhurbaşkanı Kiprianu ve Yunan hükümeti arasındaki güvensizlik olasılığının hükümetin istikrarını etkileyebilecek faktörler olacağını vurgular.
Britanya için ana endişenin, AKEL’in cumhurbaşkanı’nın partisini Parlamento’da desteklemesinden dolayı ‘Kiprianu için komünistlerle bozuşmanın kolay olmadığı gerçeği olduğu belirtilir.
Güvenlik raporunun özel bölümü, Kıbrıs’ta ajan olduklarından şüphelenilen veya ispatlanan komünist ülkelerin diplomatik misyon görevlilerine ayrıldı.
Sovyet büyükelçiliğindeki yaklaşık 50 görevliden sekizinin casus olduğu, altısının da ajan olduğundan şüphelenildiği belirtildi.
KIBRIS