Radikal yazarı Müge Akgün, köşesinde Instagram'da paylaşılan yemek fotoğraflarını değerlendirdi...

"İki hafta kadar önce Milano’da düzenlenen ‘BCFN Uluslararası Gıda ve Beslenme Forumu’nda Slow Food’un kurucu başkanı Carlo Petrini beslenmenin adil olmamasının en büyük nedeninin devletlerin gıda politikaları ve dünya ekonomik sisteminin sonucu olduğunu anlatırken ‘food pornography’ye de değindi.

Petrini, son yıllarda şeflerin bir şov yıldızı gibi sunulmaları, çocukların hayallerindeki mesleğin neredeyse sadece şeflik olması, yemeğin içinin boşaltılarak sadece arzu nesnesi gibi sunulmasından hiç hoşnut değil. Özetle “Yemek pornosunun oyuncağı, sadece seyreden pasif tüketiciler olmaktan vazgeçmeliyiz” diyor.

Petrini’ye katılmamak tabii ki mümkün değil, yemeği ve şefleri yüceltmenin dozu her geçen gün artıyor ve hepimiz bu oyunun bir parçasıyız. Yemek fotoğrafları çekip sosyal medyaya koyarken de çikolata sosunun içine batırdığı parmağını yalayan, yemek pornosu kraliçesi lakaplı Nigella Lawson’un yemek şovunu izlerken de...

* * *

Ancak insanlığın varlığını borçlu olduğu yemekle ilişkisi, ondan aldığı hazzın geçmişi çok çok eskilere dek uzanıyor. Hatta işin içinde, mutfaktan başını uzatanlar arasında edebiyat da din de felsefe de var.

Eski Atinalı komedya yazarı Athenaios’un ‘Samothraikes’ adlı oyununun aşçı olan kahramanı ‘uygarlığı yemek sanatına borçlu olduğumuzu’ söyler. Platon’a göre ise yeme-içme sadece keyif ve zevk üretmeye yarayan uygulamadır. Aşçılar da ‘damağın gözünü zevkle boyayan kişilerdir’. “Her türlü iyiliğin yolu mide yoluyla edinilen hazda bulunur” dediği için adı zevk ve eğlenceyle özdeşleştirilen Epiküros’u da eleştirir Platon.

Tarihten bu yana kimi yemekten alınan hazzı küçümsüyor kimi yüceltiyor. Ancak yüzyılımızdaki sorun ticari bir meta olması ve iyi yemekten alınması gereken hazzın sadece görsel şölene dönüşmesi. Ve gerçeklikle bağının kopması.

Bugün yeme-içme yazarlarından yeni nesil blogger’lara herkesin ağzında olan ‘food porn’ terimi Amerika’da ilk kez 1979 yılında bir sağlık dergisinde yayımlanan sağlıklı ve sağlıksız yiyeceklere dikkat çeken bir makalede kullanılıyor.

1984’te feminist yazar Rosalind Coward ‘Female Desire’ adlı kitabında yemeği mükemmel bir biçimde, gerçekliğinden kopararak sanki bir hediye gibi sunmanın ona kulluğu, bir anlamda tapınmayı getirdiğini söylüyor. Bu duygu yemekleri boyalarla yağlarla olduğundan çok daha cazip gösteren, dokunmak duygusu uyandıran fotoğraflarla da sürekli besleniyor. Coward’a göre bu ilişkiyi ‘yemek pornosu’ terimi çok iyi anlatıyor.

Frederick Kaufman’ın 2005 Kasım ayında Harpers Dergisinde yayımlanan bir televizyon şovunu eleştirdiği ‘Debbie Does Salad: The Food Network at the Frontiers of Pornography’ yazısı ‘food porn’un mihenk taşlarından biri oluyor.

Düşük kalorili diyet ürünleriyle birlikte sağlıklı yaşamın yağlı ve bol kalorili besinlere karşı gastronomi sahnesine çıkmasıyla birlikte gıda endüstrisinin desteklediği yemek programları televizyonlarda ardı ardına yayımlanmaya başlıyor.

Bu programlarda pornografi filmlerinin yönetmen ve yapımcılarının görev almaya başlamasıyla birlikte cipsler, dondurmalar, dev hamburgerler, pizzalar, çikolatalar karşı konulamaz birer arzu nesnesine dönüşüyor.

Yemekle ilgili her fotoğrafın, filmin ‘food porn’ olarak adlandırılması tabii birtakım tartışmaları da beraberinde getiriyor. Kimilerine göre porno izlemek seksin yerini tutan bir şey, yemek ise tüketme eylemi, televizyonda ya da fotoğrafta izlemek yemek yemenin yerini tutamaz. Bu yüzden de ‘yemek pornosu’ kavramı anlamsız. Ama bu savı savunanlar ‘yemek porno’sunun markette alışveriş yaparken ya da restoranlarda yemek ısmarlarken devreye girdiğini göz ardı ediyor olmalılar.

Ben bundan sonra kendi adıma ‘Instagram’a yemek fotoğrafları koyarken en güzel görüntü verenleri değil en lezzetli ve sağlıklı olanları koyacağım. Belki de en iyisi kendi yaptığımız gerçek yemekleri çekip koymak..."