Hükümetin geçtiğimiz hafta petrol ve dövizdeki düşüşe paralel akaryakıtta 7 ile 9 kuruşluk indirim yapması beklenirken bunu yapmadı ve Fiyat İstikrar Fonu’nu artırıp, vatandaşın cebine girmesi gereken parayı sessiz sedasız kendi kasasına koydu
 
Ali CANSU

Hükümetin geçtiğimiz hafta petrol ve dövizdeki düşüşe paralel akaryakıt ürünlerinde 7 ile 9 kuruş indirime gitmesi beklenirken bunu yapmadı ve akaryakıtın üzerinde en büyük girdiyi oluşturan Fiyat İstikrar Fonu’nu (FİF) artırarak, vatandaşın cebine girmesi gereken parayı sessiz sedasız kendi kasasına koydu.

Hükümete yakın güvenilir bir kaynak, idarenin, petrol fiyatlarında ve dövizdeki düşüşe paralel geçtiğimiz hafta akaryakıt fiyatlarında 7 ile 9 kuruşluk indirim yapması gerektiğini söyledi. Fakat uygulamada hükümet farklı davranarak bu indirimi vatandaşa yansıtmayarak aradaki farkı kendi bütçe açıklarını kapatmada kullanmak için akaryakıttaki FİF’i artırarak kendi kasasını doldurma yolunu seçti.

Akaryakıtta Fiyat İstikrar Fonu (FİF), bir litre benzin fiyatının yarısı kadar bir girdiyi oluşturuyor. Akaryakıt fiyatında en yüksek maliyet unsuru olarak gösterilen FİF, akaryakıt ürünlerinin ülkemizde yüksek fiyattan satılmasının başlıca sebebi olarak değerlendiriliyor.

KKTC’deki akaryakıt fiyatları Fiyat İstikrar Fonu’nun yanı sıra gümrük vergisi, Turizm Teşvik Fonu ve Genel Tarım Sigortası fonlarının eklenmesiyle belirleniyor.

Hükümet, ülkeye giriş yapan akaryakıt ürünlerinin üzerine yüksek fon ve vergiler ekleyerek, vatandaşa “fahiş” fiyata bu ürünleri satıyor.

Konunun uzmanlarından bir kaynak, devletin bütçe açığı olmasından dolayı dünyadaki petrol fiyatları veya döviz düştüğünde ülkemizdeki akaryakıt fiyatları düşmüyor. Buna göre, akaryakıtta indirime gidileceği yerde fiyat sabit tutularak akaryakıtın üzerindeki en büyük girdiyi oluşturan Fiyat İstikrar Fonu artırılarak halkın daha ucuza ürün alması engelleniyor. Böylelikle devlet, halkın cebine el uzatarak akaryakıttaki indirimi kendi kasasına yönlendiriyor.

Benzindeki vergi toplamı yüzde 55 ile 60 civarında

Ülkede akaryakıtta en fazla satışı olan 95 oktan kurşunsuz benzinin litre fiyatı 3.41 TL. Bu rakamın içerisinde 12 Temmuz itibarı ile devletin koyduğu Fiyat İstikrar Fonu (FİF) ve çok az bir iki kalem vergi daha var. Ancak, vergiler ile birlikte akaryakıtın üzerine 1.35 TL daha biniyor. Böylelikle devlet, sadece 95 oktan benzinden FİF ve diğer küçük vergiler ile birlikte yüzde 55 ile 60 fon alıyor.

3.61 TL’den satılan 97 oktan benzinin 1.47 TL’sini, 3.29 TL’den satılan euro-dizelin 1.27 TL’sini, 3.26’dan satılan gazyağının 1.32 TL’sini, Fiyat İstikrar Fonu (FİF) ve çok az diğer vergiler oluşturuyor. Böylelikle, 97 oktan benzindeki FİF ve diğer küçük vergilerle birlikte yüzde 59.2, euro-diezelde yüzde 61, gazyağında ise yüzde 59.5 fon ve vergi uygulanıyor.

Benzini düşürmediler, fonları artırdılar

Hükümet, ülkemizdeki araçların en fazla kullandığı 95 oktan benzinde 13 Nisan 2016’da 1.28 olan Fiyat İstikrar Fonu’nu 17 Haziran’da yüzde 1.5 artırarak 1.30’a, 12 Temmuz’da ise yüzde 3.7 artırarak 1.35’e yükseltti. 98 oktan benzinin ise 13 Haziranda 1.40 olan Fiyat İstikrar Fonu yüzde 1.4 artırılarak 1.42’ye, 12 Temmuz’da ise yüzde 3.4 yükselterek 1.47’ye çıkarttı.

Euro diezelde ise 13 Nisan’da 1.23 olan Fiyat İstikrar Fonu katkısı, 12 Temmuz’da yüzde 3.14 artırılarak 1.27 oldu.

Türkiye’de, güneyde ve dünyada durum farklı

Güney Kıbrıs’ta ise tamamen serbest piyasa ekonomisi koşullarına göre akaryakıtın fiyatı belirleniyor. İstasyonlarda litre başına değişik rakamlar görmek mümkün. Türkiye’de 30’un üzerinde firma olduğu için durum farklı. Serbest rekabet koşullarından dolayı akaryakıt fiyatlarını devlet belirlemiyor. Devletin verdiği aralıklara göre fiyatlar değişebiliyor.

Amerika Birleşik Devletleri’nde de devlet, akaryakıttan belirli bir miktar vergi alırken, gerisine karışmıyor. Amerika’da regular, plus, V- Pover ve diezel olmak üzere galon ile akaryakıt satışı yapılıyor. Normal benzinin galonu 2.03 ile 2.59 dolar arasında değişiyor. Bu da litre başına 1.4 ile 1.6 TL’ye geliyor. Amerika’da adeta su fiyatına benzin satılıyor. Plus benzinin bir galon fiyatı ise 2.99 dolar.

Akaryakıtta fiyat nasıl belirlenir?        

Ülkemizde akaryakıt sektöründe üç haftada bir fiyatlar değişiyor. Petrol istasyonuna verilen toptan fiyat ile istasyondan vatandaşa satılacak perakende satış fiyatları devlet tarafından belirlenirken, akaryakıt satışı yapan firmaların fiyatlar belirleme yetkileri bulunmuyor.

Petrolün bir borsası var ve borsada her gün fiyatlar açıklanıyor. Devlet bu fiyatlardan üç haftada bir dolar kurunu da dikkate alarak akaryakıtın fiyatını belirliyor.

Dünya piyasasındaki petrol fiyatları 50 dolar varili ise ton karşılığı 500 dolar geliyor. Akaryakıtın dünya piyasasındaki fiyatı litre başına 1.4 TL. Ülkemize gelene kadar ise rafinerinin aldığı kâr payı, taşımacılık yapan gemi şirketinin kârı ve tedarik eden firmanın kârı da dahil edildiği zaman fiyat 1.6 oluyor.

Devlet ardından kendi kârını da koyuyor. En büyük pay ise Fiyat İstikrar Fonu. Ardından gümrük vergisi, Turizm Teşvik Fonu ve Genel Tarım Sigortası fonları ekleniyor. Toptancı firmanın da 10 kuruşluk brüt bir kâr marjı eklendikten sonra akaryakıtın fiyatı belli oluyor. Akaryakıt istasyonlarının litre başına kârı ise 30 kuruş.

Kıbrıs