BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide, iki liderin müzakere masasına dönmeleri için daha “somut birşeyin” yapılması gerektiğine inandığını ifade ederek, liderlerin masaya dönmeleri durumunda yapılandırılmış bir sürecin olup olmayacağı konusunda endişeli olduğunu belirtti.

Kıbrıs Haber Ajansı`na mülakat veren Eide, toplumlar arası güvenliğin inşa edilmesi amacıyla bir temelin oluşturulması gerektiğine işaret ederek “bunun (güvenliğin) liderler seviyesinde olmaması durumunda diğer seviyede oluşturulması zor olacak” dedi.

Liderlerin müzakere masasına dönmesi için atılması gereken adımlarla ilgili bir soruya Eide, Anastasiadis ve Akıncı`nın müzakere masasına dönmeleri amacıyla adımlar atıldığını ancak söz konusu adımlar hakkında daha fazla bilgi vermemesi durumunda belki bunların daha başarılı olacağını düşündüğünü söyledi.

Nisan ayında Türkiye’de yapılacak referandum ve bunun Kıbrıs müzakerelerini nasıl etkilediği hakkında ise Espen Barth Eide, referandum dâhil bölgedeki her hangi bir gelişmenin kendi önemini taşıdığını “ancak müzakerelerin şu an yapılmaması nedeni değil” dedi.

“Uzun süreli bir duraklama müzakerelerdeki ivmeyi olumsuz bir şekilde etkileyecek” diyen Eide, görüşmelerin yapılmamasının dış güçlerden kaynaklanmadığını, “Kıbrıslı bir kriz, Kıbrıs`ta yaratılan bir kriz ve Kıbrıs`ta çözümlenmesi gereken bir kriz” şeklinde konuştu.

Kendisinin “gerçekçi iyimser” olmasının nedeni ve bunun kendisinin gerçek sorunları halının altında sakladığı görüşü hakkında Kıbrıs Haber Ajansı`nın bir sorusuna Eide, söz konusu görüşü reddederek, şahsen ifade ettiği iyimserlik iki liderin müzakere masasına dönmeleri konusunda olduğunu açıkladı.

Eide, “müzakere masasına dönmemiz durumunda kendimizi organize edip edemeyeceğimizin önemli bir konu olduğunu da açık ve net bir şekilde söyledim. Tabi ki, liderlerin masaya nasıl dönmeleri konusuna odaklanıyorum ancak yapabileceğim şeyler sınırlıdır. Çünkü Rum Temsilciler Meclisi’nde bir süreç olduğunu ve aynı zamanda, iki taraf arasında ve özellikle direkt bir şekilde tartışmalar yapılması gerekiyor” dedi.

Liderlerin masaya dönmeleri durumunda yapılandırılmış bir sürecin olup olmayacağı konusunun önemine işaret eden Eide, yaşanan son konudan dolayı takılmış bir duruma girildiği için endişelerini ifade ederek herkes diğer taraftan bir adım atmasını beklediğini vurguladı.
Konu üzerinde endişeli olduğunu işaret eden Espen Barth Eide, “sonunda başarabileceğimize kesinlikle ikna olmadım ve son aşamaya girmek için daha yoğun bir çalışma gerekir ve tarihin tekrar ortaya çıkması ise son derece talihsiz” dedi.

Eide, kendisinin her hangi bir şeyi sakladığına inanmadığını ifade ederek, “Dengeli olduğuma inanıyorum, zor olduğuna inandığım pek çok konu; vatandaşlık, toprak ayarlamaları, güvenlik diyaloğu konusu çözüldü veya çözülmeye yakın bir aşamada bulunuyor” ifadelerini kullandı.
Bir formüle atıfta bulunan Eide, insanların geniş bir perspektiften bakmaları durumunda söz konusu formül “başarılı” olabileceği görüşünü ifade ederek güvenlik konusunun esasen askeri bir konu olmadığını söyledi.

Eide, güvenlik konusunda bir çözümünün bulunması için dört seviyede (anayasal, iç, uygulama ve dış seviyede) çalışmalar yapılması gerektiğini belirtti.

Eide, tüm Kıbrıslıları siyasi alt yapının bir çözümün bulunmasının ardından çalışabileceği ve devletin verdiği sözleri tutacağı konusunda ikna etmenin önemine işaret etti.
İkinci olarak, bunun iç güvenlik ile bağlı olduğunu; mahkemeler, yasalar, polisin etkin ve meşru, tarafsız ve nezih olmasının önemli olduğunu kaydeden Eide, üçüncü seviyede ise uygulamayı yakından izleyecek uluslararası bir mekanizmanın önerildiğini söyledi.

Eide, söz konusu mekanizma mevcut garantiler sisteminin yerine geçeceğini uluslararası mekanizmanın Kıbrıs makamlarından üstün olmayacağını vurguladı.

Dördüncü seviyeye de değinen Eide, Kıbrıs’ın birleşmesinin ardından diğer ülkeler ile savunma, teröre karşı mücadelede işbirliği ve bölgede istikrarın sağlanması gibi geleneksel veya geleneksel olmayan konular üzerinde işbirliğinde bulunması hakkında olduğunu açıkladı.

Eide, şu ana kadar güvenlik konusunda yapılan tartışmalarının basit olduğunu, bir taraf kendi görüşlerini ifade ettiğini, diğer tarafının da kendi görüşlerini ifade ettiğini “bu tartışmanın bir yer götürmeyecek, her iki tarafın değişmeye kadar, resmi pozisyonlara saygı duyurum” dedi.
Diyaloğun yeniden başlaması konusunda sağlanan destek hakkındaki bir soruya Eide, Kıbrıslılar, sivil toplum örgütleri yoluyla ve çözümü destekleyen siyasi partilerin onun en iyi destekleyicisi olduğuna işaret ederek, sürecin BM’ye ait bir süreç olmadığını tekrarladı.

“Liderlerin arabulucu kararıyla halletmeye talimat verilmesi durumunda bile süreci devralmayacağız, bunu yapmayacağım, sürecin liderlerden yapılan bir süreç olduğuna saygı duyuyoruz” diye konuşan Eide, kendisinin belli şeyler yapabildiğini, “şahsen onlar için durumu düzeltemem, büyülü formülüm yok ve tek bir akşam yemeğiyle konu üzerinde bir çözüm bulunması mümkün olmadığını düşünüyorum” dedi.

Eide, bunun için daha somut bir şey gerektiğini ve bunun esasında BM tarafından sağlanmasının mümkün olmadığını belirtti.

Cenevre’de Ocak ayında yapılan görüşmeler sırasında arzu edilen ilerlemenin sağlanmadığıyla ilgili bir soruya Eide, garantiler ve güvenlik başlıklarında insanlara güvenli hissedilecek bir ilerleme sağlanmadığını ve federal bir devletin siyasi eşitliği ve müşterek mülkiyete sahip olması, çalışabilir yasal bir sistemin varlığı ve hizmet edebileceği bir polise atıfta bulundu.
Türkiye’nin Doğu Akdeniz bölgesinde Barbaros araştırma gemisini göndermesi kararı hakkında Eide, ülkesinin enerji konularında Rusya ile karşı karşıya geldiği gerginlik ile ilgili benzer bir duruma atıfta bulundu.

Eide, “biz bu konuda, çekimser kaldık, çatışma ve gaz konuları çok karmaşık konulardır” şeklinde konuşarak, enerji bir devletin bu sorunu barışçıl bir şekilde çözümlenmesi daha elverişli olduğunu söyledi.