Üretici kadar tüketici için de büyük önem taşıyan “Hal Yasası” yıllardır sürekli gündeme gelmesine rağmen bir türlü yürürlüğe giremedi. İnsan sağlığı ve üreticinin emeğinin karşılığını alması açısından, son derece öneme sahip olan yasanın, yeni hükümetin programında yer alması bu alanda ki eksikliklere ve keyfi uygulamalara son verecek.

Eniz ORAKCIOĞLU

Üretici kadar tüketici için de büyük önem taşıyan “Hal Yasası” yıllardır sürekli gündeme gelmesine rağmen bir türlü yürürlüğe giremedi. İnsan sağlığı ve üreticinin emeğinin karşılığını alması açısından son derece öneme sahip olan bu önemli yasanın, yeni hükümetin de programında yer almaması dikkat çekti. Konuyla ilgili Yeni Bakış’a konuşan Eski Başbakanlardan Ferdi Sabit Soyer, Tarım Eski Bakanlarından Ali Çetin Amcaoğlu, CTP ESKİ Milletvekillerinden Hüseyin Erçal ve Seracılar Birliği Başkanı Mithat Kargı, büyük bir eksiklik olarak nitelendirdikleri yasanın mevcut hükümet tarafından mutlaka hayata geçirilmesi gerektiğini vurguladı.  

Hükümet programında yer alan ifadeler

Bu arada, 4’lü koalisyon hükümetinin programında, “Hal yasası”yla ilgili şu ifedelere yer veriliyor: “ Çevreye duyarlı ve etkin bitki sağlığı tedbirleri ile kalite korunacak ve bitkisel üretim artırılacaktır.

 Özellikle sebze ve meyve ticaretinde toptancı hali kurulması ve işletilmesine ilişkin projeler ve yasal altyapılar hazırlanacaktır.” 

Eski Başbakanlardan Ferdi Sabit Soyer: “Değişen toplum koşulları da hesaba katılmalı”

Eski Başbakanlardan Ferdi Sabit Soyer, Hal Yasası’nın büyük bir eksiklik olduğuna dikkat çekerek, “Biran evvel bu yasanın hazırlanarak ele alınması şarttır. Bu yasa hazırlanırken hallerin büyük kent merkezlerinde nasıl ve nereye kurulacakları da ele alınmalıdır. 

Öte yandan, süpermarketler değişen koşullara bağlı olarak üreticiler ile doğrudan anlaşmalar yapmaktadır, bu noktada da hal yasası ile birlikte bütün süpermarketlere ve benzeri yerlere gidecek olan ürünlerin hal sisteminden nasıl geçeceği yasal olarak işlenmelidir. Dolayısıyla yasa hazırlığı değişen toplum koşullarını ve ticaretin aldığı yeni boyutları içeren bir düzenlemeye tabi tutulmalıdır”  dedi.

“Hazırlanmış yasa eksiktir”

Hazırlanmış bir hal yasası olduğunu ancak bir takım eksiklikleri bulunduğunu kaydeden Soyer, “Önceki yasa değişen toplum koşullarını ve ticaretin aldığı yeni boyutları kapsamamaktadır. Yasanın yıllarca geçememesi ve en büyük sorun, belediyeler, yer meselesi ve devletin bu çerçevedeki değişik çevreler arasında güç yarışını sentezleştirememesi oldu. Dolayısıyla bu yasanın biran önce ele alınması gerekiyor” şeklinde konuştu.

Tarım Eski  Bakanlarından Ali Çetin Amcaoğlu, “Paydaşlar ortak yol bulmalı”

Tarım Eski Bakanlarından Ali Çetin Amcaoğlu ise Hal Yasası’nın çok yönlü yararlar içerdiğine dikkat çekerek, “Hal yasasının oluşması ve bu çerçevede gıda güvenliğinin daha ciddi bir şekilde ele alınması önemlidir. Bu yasa geçerse bu noktaların daha düzenli bir hale geleceği de aşikârdır. Öte taraftan Tarım sektöründe üreticilik yapan çok sayıda insan var ve yasa ile ilgili beklenti içerisindedirler. Kısacası yasa tarladan sofraya kadar olan ürün akışının bir yerde sıkı bir denetim altına alınması demektir. Dolayısıyla toplum ve halk yararına çok faydalı olur. Ancak bu yasanın nasıl geçeceği konusunda sıkıntılar var. Yasa ile alakalı paydaşların tam bir uzlaşma sağlayamadığı, bu nedenle de yasanın bekletildiğini biliyorum. Dolayısıyla biran önce bu yasayı tartışacak kesimlerin ortak bir çıkış yolu bulması şarttır” dedi.

“Hal yasası, geç kalınmış bir yasadır”

Hal Yasası ile ilgili yıllardır birçok toplantıların yapıldığını anımsatan Ali Çetin Amcaoğlu, “Yasa ile ilgili paydaşların anlaşmazlığı halinde çalışmalar tabi ki sekteye uğruyor. Kaldı ki bu konu benim Gönyeli belediye başkanlığı yaptığım dönemde de ülkenin gündeminde olan bir konuydu. O dönemde Lefkoşa Toptancıları Gönyeli’ye taşınmış ve bunun üzerine biz de konu üzerinde bir taslak çalışması yapmıştık. Daha sonra Tarım Bakanlığı yaptığım dönem, önümde yine aynı konuyu buldum. Bu nedenle Hal Yasasının geç kalınmış bir yasa olduğunu söyleyebilirim. Biran önce yasanın tamamlanması gerekiyor” diye konuştu.

CTP Eski Milletvekili Hüseyin Erçal, “Yasa hep ötelendi”

CTP Eski Milletvekillerinden Hüseyin Erçal da Hal Yasası olarak da bilinen “Sebze ve Meyve Toptancı Halleri Yasa Önerisi”ni 4 yıl boyunca Meclis’e taşıdığına dikkat çekerek, “Hal yasası, halk sağlığı açısından çok büyük önemi olan bir yasadır. Bunun yanında üretilen ve İthal edilen gıda ürünlerinin kontrollü piyasaya sürülmesini, tüketimini ve kayıt altına alınmasını sağlayacak bir yasal düzenlemedir. 2014’te bu yasa önerisini Meclis’e getirdikten sonra sürekli çıkacak, çıkıyor, komiteye sunulacak diyerek, konu ötelendi. Fakat her hükümet değiştiğinde hazırdır, tamamlanıyor denilen yasa önerisi bugüne kadar hala yürürlüğe girmedi” dedi.

“Üretici ve tüketiciye avantaj sağlayacak”

Yeni hükümet döneminde “Hal Yasasının” geçmesi temennisinde bulunan Erçal, “Yasa, üretilen tarım ürünleri ve diğer gıda ürünlerinin pazara çıkarılıncaya kadarki süreçte kontrolünü sağlayacaktır. Öte yandan yasa hem üreticiler, hem de tüketiciler açısından avantajlar da getirecektir. Özellikle üreticiler yasa ile birlikte kooperatifleşerek mallarını piyasaya daha kontrollü satabilecek ve tüketiciler de menşei belli mallar tüketebileceklerdir. Devlet açısından da önemli bir kayıt sistemi getireceği için ekonominin kayıt altına alınması yönünden de ciddi bir yasal düzenleme olacaktır” şeklinde konuştu.

“Takipçisi olacağım”

Erçal, sözlerine şu şekilde son verdi; “Yeni hükümetin programında hal yasasından bahsedilmiyor, ama dolaylı ifadeler mevcuttur. Bilindiği üzere programda olsun veya olmasın hükümetin bir takım önemli yasal düzenlemeleri yapacağız diye sözü vardır ve ben, hal yasasının da bu sözler içerisinde olduğunu düşünüyorum. Kaldı ki yasanın geçirilmesi için programda yer alma zorunluluğu yoktur. Ben bu konunun takipçisi olmaya devam edeceğim ve arkadaşlarımı gerektiği yerlerde uyaracağım. Bu konu için ilgili bakan ve müsteşarlarla da görüşmeyi planlıyorum.”

Seracılar Birliği Başkanı Mithat Kargı: “Hem üretici hem de tüketici açısından yasa şart”

Seracılar Birliği Başkanı Mithat Kargı ise Hal Yasasını üretici ve tüketicinin haklarını korumak için şart olduğunun altını çizerek, “Üreticilerin disiplinli bir şekilde ürünlerini piyasaya sürmesi, tüketicinin de belli ve standart bir fiyatta bu ürünleri alabilmesi gerekmekte ve bununda yasa ile düzenlenmesi şarttır. Yasa geçtiği zaman en büyük söz hakkı üreticinin olacak ve yasa tüketicinin haklarını da koruyacak. Bu nedenle yeni hükümet biran önce Hal yasasını geçirmelidir” diye konuştu.

“Yasa tüccarın ve marketlerin işine gelmiyor”

Hal yasasının büyük marketler ve tüccarların işine gelmediğini vurgulayan Kargılı, “Örneğin, biz bu sezonda salatalığın fiyatının 5 TL’den yukarı çıkarılmaması için baskı yaptık, ama tüccar fiyatı 8 TL’ye çıkarttı. Eğer hal yasası olsaydı, herkes kafasına göre fiyat da belirleyemezdi. Bu nedenle yasa bugüne kadar geçmemiştir.

 Bizler her zaman üretilen ürünlerin üzerine yüzde 15’ten fazla kar konulmaması taraftarıyız. Örneğin domatesin bugünkü toptan fiyatı 4 TL’ydi, market satışının da 4,60 olması gerekirken, her markette farklı fiyat etiketiyle tezgâhlarda yer buluyor, kimisinde 6 TL, kimisinde 5 buçuk TL’den satıldığını görüyoruz” dedi.

2014’teki yasa önerisi; “Tarladan sofraya” 

2014 yılında Meclise sunulan yasa önerisi üretici ve tüketicilerin hak ve çıkarlarının korunması ile meslek mensuplarının faaliyetlerini düzenlemeyi amaçlamakta, özellikle, sebze ve meyvelerin gıda güvenliği ve izlenebilirliğinin sağlanmasına olanak veren mekanizmaların uygulanması da söz konusuydu. Bunun yanında yasa önerisinin bir diğer temel amacı da, “tarladan sofraya” güven duygusu oluşturmak olarak belirlenmişti. Öte yandan yasa önerisine göre meyve ve sebzenin belediye sınırları içerisinde, perakende satışının yapılabilmesi için mutlaka toptancı hallerinden satın alındığının belgelenmesi gerekiyordu.

Uygun fiyat hedeflenmekteydi

2014 yılında Meclis’e sunulan Sebze ve Meyve Toptancı Halleri Yasa Önerisi’nin kapsamı şu şekildeydi;

Yasayla en başta gıda güvenilirliğinin sağlanması hedefleniyordu. Tüketici, kaliteli, güvenilir, sağlıklı ve uygun fiyatlı mal temin edebilmek, meslek mensuplarının faaliyetlerini düzenlemek, rekabetçi yapı sağlamak da hedefler arasındaydı. Bunların yanında rekabetçi yapı sağlamak, kayıt dışılığı önlemek, maliyetleri düşürmek, tedarik, dağıtım ve satışta etkinlik sağlamakta amaçlar arasında yer almaktaydı. Öte yandan üreticinin emeğinin karşılığını alabilmesi, toptancı halleri ve pazar yerlerinin çağdaş bir sisteme kavuşturulması da öneride yer almaktaydı. 

Yeni Bakış